[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Po czym upływa jedna i drugagodzina, a dziewczyna nie wraca.Nareszcie gospodyni wychodzi z domu szukać i znajduje zpodziwieniem przemienioną wraz z wiadrami w kamień!Niedaleko Brześcia Kujawskiego, nad jeziorem, pokazują wieśniacy kamień duży i upa-trują w nim podobieństwo dziewczyny z grabiami, która, będąc nieposłuszną matce, gdy sia-no we święto grabiła, przez nią w kamień zaklętą została.27W Podlasiu, w obwodzie bialskim, w pobliżu wsi Kownat, ukazywali mi wieśniacy dwagłazy ogromne, do których przywiązane padanie, że jeden z gospodarzy, orząc w niedzielę,od pobożnego człowieka przeklęty, skamieniał.� 3.W Lubelskiem uważana za czarownicę a rozgniewana baba, że nie otrzyma tego, cze-go żąda, alboli też z samego powodu złości czy zemsty, wpośród lasu wykopuje dołek, wktóry kładzie jaja gęsie i siada na nich jak kura, tak Misko drogi, ażeby była widzianą.Trud-no opisać przestrachu, jaki napełnia wonczas wieśniaków tej wsi, z której jest baba, gdyż tawykrzykuje, zaklinając wiatr i burzę, że wysiedzi tym sposobem i sprowadzi na wieś i okoli-cę całą grad tak wielki, jak jaja gęsie.Przestraszeni kmiecie na gwałt znoszą, co zażąda, pro-sząc tylko, ażeby nie wysiadywała tak wielkiego nieszczęścia.� 4.U górali ruskich, Hucułów, za Prutem, podobnym sposobem czarownice sprowadzająburze gradowe.Inne zaklęciem tajemnym naślą jaką brzydotę na człowiek, co pełza za każ-dym krokiem.Znałem w Nadpruciu na dolinie niewiastę, na którą czarownica z gór nasłałażabę.%7łaba ta skakała w jej ślady, skrzecząc ustawicznie.Niewiasta prześladowana, w ciemię26Próg w czacie od pierwszej izby jest wiele znaczącym, jak widzimy.Ruś tak go też szacuje, że szczegól-nie się wystrzega, aby nań co nieczystego nie wylać.27Pierśni ludu Białochrobatów, Mazurów i Rusi znad Bugu K.Wł.Wójcickiego, t.I, s.89.64 nie bita i znająca się na tym, wiedziała, że zabijając żabę, śmierć na siebie, poprzedzoną dłu-gą chorobą, sprowadzi.Pochwyciła więc żabę, uwiązała w weretę, co piec zatykają, i zawie-siła w kominie, podkurzając skrzeczącą wiórami uzbieranymi z 9-ciu podwórzy, z 7-miu gro-bów i dróg rozstajnych.Zaledwie zanieciła dymny ogień po północy, przyszła czarownica,prosząc, aby ją wpuściła do izby pod pozorem, że chce pożyczyć garnczek kapusty, ale odpę-dzona, razem z żabą wysychała i wkrótce po swoim nasłańcu umarła.O takich zaklęciach wiele jeszcze zasłyszeć można.Tu należy i bierze początek tak po-spolite przysłowie: Zaklął go jak węża , gdy chce kmieć nasz wyrazić, jak sobie drugiegozobowiązał, że zrobić musi to, czego zażądał, albowiem lud wierzy, iż słowem można zakląćmęża i gad zjadliwy, że szkodzić nie będzie, i tam pójdzie, kędy zaklinający wskaże.Słowa te, czyli raczej formuły, są zachowywane w wielkiej tajemnicy i mają służyć sku-tecznie na wyleczenie chorób w ludziach i zwierzętach, na wyciągnienie jadu, gdy żmija uką-si; mogą zgasić pożar i wiatr uspokoić.� 5.W starym dialogu Guślarze, z czasów Władysława IV-go, znajdujemy podobnego ro-dzaju zaklęcia, które wyszydzano na publicznym widowisku.28Przyprowadzają do guślarki Frączka, opowiadają jej rodzaj niemocy chorego.Ta rozka-zuje mu się położyć na słomie, na krzyż złożonej, i po szczególnych obrzędach tak chorobęzaklina:Szczęśliwa ta matka była,Co tego Frączka rodziła.Poszedł ci był miły Krzysztofor,Wziąwszy siekierę i topor.Napotkała go osobaI pytała się w te słowa: Dokąd idziesz, Krzysztoforze?A cóż ci po tym toporze? A to idę do Frączka,Którego trapi gorączka:Ratuj go we wszystkiej mocy,Aż zaraz z niego wyskoczy.Niech to bolenieWypadnie w golenie,Z golenia w pięty,Daj to, Panie Zwięty.A jeżeli urok,Niech wyleci za rok,A jeżeli gościeć,Niech uleci w paznokieć,A z paznokcia w ziemię,Na trzy sążenie.W imię Ojca i Syna, i Ducha Zwiętego,Niech nie trapi wszystko złe Frączka chorego.28Bachanalia, czyli dialogi z intermediami, reprezentowane na teatrach szkolnych, w jedno opus zabrane,1640, in 4 to, Juszyński, t.II, s.391.65 � 6.Między myśliwymi, strzelcami, wiele krążyło tajemnych formuł do zaklęcia strzelbydrugiemu, tak że nigdy do celu nie biła, jak również przez zaklęcie celnego strzału.W tymrazie oprócz formuły używali ziela zwanego czartopłoch, które wprzódy wraz z innymi po-święcone było w kościele, i tym okurzali siebie i strzelby.Ażeby rusznica nie chybiła nigdy, przy laniu kul i po zaklęciach używali wątróbki i sercaz nietoperza, kładąc je w ołów roztopiony.29W Podlaskiem strzelcy z osad ruskich, aby strzelba biła celnie, a zawsze położyła zwierza,zaraz, skoro tylko poświęconą zostanie woda w stawie lub rzece na Jordan, w to miejsce,gdzie ten obrzęd spełniono, zatapia do połowy lufy nabitą strzelbę, a szepcząc formułę, wy-rywając strzela.Takowe strzelby nazywają jordankami i z takich, choćby kto i strzelać nawetnie umiał, trafi pewnie do celu, byleby jeno dobrze wytrzymał.Jak sobie lud uosobia powietrze , tak toż samo wyobrażenie przywiązuje do innych cho-rób.Baby, po wsiach lekarki, umieją zawiązywać chorobę, to jest odebrać ją od osoby; po-chwycić, a w płachtę uwinąwszy, rzucą na rozstajne drogi30.Na Rusi, w Podlasiu naszym,tego używają sposobu na wielką chorobę, febry i gorączki, stąd po drogach znalezć możnawiele płacht, fartuchów i kawałów płótna porzuconych, których wszakże nikt z wieśniakównie podejmie, bo wierzy, że zaraz by się doń choroba przeniosła i w ciało wstąpiła.31Kiedy morowa zaraza, trapiła dawniejszymi laty Ruś i Polskę, lud przypisywał to odde-chowi licznych upiorów, co dyszały pod mogiłami wśród dnia, a w nocy opuszczali wilgotneposłanie, by trapić ziemię.Stąd wieśniacy i polscy, i ruscy, zaraz, jak usłyszeli o zarazie,wbiegali na cmentarze, zatykając szczelnie wszelkie otwory, jakie dojrzeć mogli w mogiłachlub w ich pobliżu.W klechdzie Diabli taniec jest napomkniętym o strzelaniu do biesa srebrnym guzikiem i zprawego oka.Jakoż ten sposób Mazury i Krakowiacy uważają za niezawodny, aby diabła, cokręci wichrem, zabić lub zranić tak trafnie, że się więcej nie pokaże.Bywali ludzie, którychsię żadna kula nie jęła.Takie mniemanie mieli Kurpie o Karolu XII, takie górale ruscy zaPrutem, Hucuły i Ruś dolin o sławnym rozbójniku swoim (opryszku) Doboszu, którego imiębrzmi w pieśniach ruskich dotąd.Srebrna kula ma mieć podobną władzę jak i srebrny guzik.W podaniach gminnych Szwecji przesąd podobny znajdujem.Lud tam opowiada o duchuSkogs-ra (pan lasów), co śpiewaniem swoim napełnia gaje.Okazuje się on czasem myśliwe-mu już to w postaci pięknej nimfy, już to przelatując z hukiem ponad głową, a nawet maupodobanie prześladować go to spuszczając nań deszcz wśród najpiękniejszej pogody, tozsyłając czary na jego strzelbę tak, że przez wiele dni żadnego ptaka zastrzelić nie może.Jednakowoż, jeżeli uda się myśliwemu rzucić kawałek żelaza lub stali w czasie przechoduSkogs-ra, czary jego zostają zniszczone.32WYRWIDB I WALIG�RA.W podaniach niemal wszystkich ludów siła rej wiedzie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
