[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Belliard chciał z kawalerią odciąć ariergardę rosyjską, szuka-no brodu, topiono konie, sam Napoleon latał wzdłuż Dniepru na białym ogierze, narażając sięna granaty i kartacze, jak szalony % brodu nie napotkano.% A więc trzeba będzie przejść Smoleńsk i pójść dalej! % krzyknął, zsiadłszy z konia i rzu-cając się na łóżko polowe w namiocie.94 Naówczas Murat mu odpowiedział:% Oni nie chcą bitwy! Stańmy już! Dosyć tych wyścigów!% Nie chciałeś zostać w Witebsku.% Tak, ale teraz błagam cię, sire, stańmy już! Oni będą cofać się ciągle.Stańmy!% Nie staniemy.Pójdziemy na Moskwę! % odparł gwałtownie cesarz.% Muszą jej bronić,muszą zostać pobici! Murat rzucił się na kolana i złożył ręce przed cesarzem.% Ta Moskwa nas zgubi!% Nie! Honor, chwała tego żąda! Tam odpoczniemy.% Najjaśniejszy panie! Moskwa to śmierć!% Tam tylko mogę stanąć.% Zgubisz siebie i nas!% Muszę być w Moskwie.I będę!Ze zwieszoną na piersi głową wyszedł Murat z namiotu cesarza.Lecz wnet oprzytomniał.Dosiadł wierzchowca i w pole, gdzie armaty francuskie podwójnie silna artyleria ariergardyrosyjskiej wśród piekielnego huku gruchotała, w sam środek piekła wjechał.Zatrzymał koniai stanął nieruchomy.Rzucił się ku niemu na spiętym rumaku generał Belliard wołając:% Królu, zginiesz bez pożytku i bez sławy! Uchodz stąd!Lecz Murat pchnął konia naprzód.% On chce zginąć! % zawołał Belliard łapiąc się dłonią za głowę do nadbiegłych oficerówswego otoczenia; posunął się jeszcze naprzód, przez ryk armat rzucając krzyk:% Królu! Zginiemy przez ciebie wszyscy!% A więc cofnijcie się i zostawcie mnie samego!% Nie!.Wówczas Murat zdarł konia, spiął go ostrogami, skoczył na nim w górę, jak w cyrku, igalopem wypadł spod nawałnicy granatów.Od czternastego sierpnia, od walki z dywizją Newerowskiego pod Krasnem, kiedy dzie-wiąty pułk ułanów z Krzyckim na czele zdobył pięć armat; z jednym tylko dniem wolnym odboju, na który przypadły właśnie urodziny cesarza, piętnastego sierpnia, przez następne dni:szesnasty, siedemnasty sierpień Zaremba, Kolski, który się szczęśliwie spod Zulejki podOstrownem wydobył i na jakimś koniu ułańskim jezdził, wykurowany Wartałowicz i oplaste-rzony Antek Jamrozikowski z ognia nie wychodzili.Wywiązała się rycerska emulacja międzyludzmi, których przywiódł Poniatowski spod Mohylewa, a tymi, którzy od początku kampaniiw głównym korpusie przy cesarzu służyli.Obecność Poniatowskiego dodawała bodzca Na-poleońskim.To był ich wódz właściwy.Widzieli go byli podczas defilady na stanowiska, naprawym skrzydle oblężniczym, gdy cesarz na przeprosiny uprzejmie z nim rozmawiającręką go obejmował.Widzieli go w boju walczącego z bezprzykładnym męstwem.Widzieli Sokolnickiego dwadni na parapecie dawnej w ziemię zapadłej pozycji armat Zygmunta III, wśród ognia, w wi-chrze kul, spokojnie co godzinę ślącego cesarzowi raport z obserwacji Rosjan nad Dnieprem.Widziało wojsko polskie w ogniu sławnych wodzów, starego Zajączka z Baru, Kniaziewiczaspod Hohenlinden, generałów Grabowskiego i Chłopickiego.Był tam nieustraszony podpuł-kownik artylerii Sowiński, ten, co się miał pózniej poddać tylko Bogu .Szał ogarnął polskiepułki.Polskimi rękami darte są mury Smoleńska, których sto pięćdziesiąt armat Napoleonazgruchotać nie może, których strzelbą swą wedle potrzeby %7łółkiewski otworzyć nie mógłi niemożność tę królowi Zygmuntowi tłumaczył.Krwią spłynęły polskie pułki.Pułk drugigrenadierów, bagnety pochyliwszy, przez wyłom w ulicy już miasta w twarz wziął salwę dwuarmat i setek karabinów rosyjskich.Padli szturm wiodący generał Grabowski zabity i rannypodpułkownik Krukowiecki.�wdzie szwadron szwoleżerów polskich z Dezyderym Chła-powskim na froncie osłaniał Napoleona rekognoskującego okopy i mury Smoleńska pod95 gromami armat i karabinów rosyjskich.Odparci szarżą flankierzy kozaccy od osoby cesar-skiej, gdy granat rosyjski w środku szwadronu pękł i ludzi z końmi poszarpał, licząc na trwo-gę wznieconą, hurmem atak przypuścili.Ale cesarz zrekognoskował, co chciał , i za lancamiszwoleżerów powrócił do obozu.Smoleńsk, spalony granatami z zewnątrz, podpalony umyślnie wewnątrz, płonął.Nadeszłanoc, a z nią łuna olbrzymia padła na niebo.Nowożytny Cezar siedział przed swoim namiotem na wzgórzu.Generał Mouton, hrabiaLobau, ze zdobytych już rowów fortecznych rzucał pękające granaty na miasto.Mury dwoiłyhuk echem.Olbrzymie zawieje i wichury płomieni wznosiły się wśród nastającej ciemnościna strop, wiały ku sobie skrzydłami, jak potwory piekielne chyliły się ku sobie, zginały i wa-liły ku sobie wzajem, przerażające, okropne i grozne.Z wielu stron miasta wyrywały się pło-myki, świeciły, błyszczały jak gwiazdy, migotały, rosły, wydzierały się w górę rózgą ognia irosły w zawieje i wichury płomieni, zlewając się z morzem jaskrawo szalejącego pożaru.Nowożytny Cezar siedział z założonymi na piersi rękoma przed swoim namiotem i patrzał.Pojawił się przed nim adiutant.% Co? % zapytał cesarz.% Najjaśniejszy panie, marszałek Mouton czuje się przerażony pożarem, który wzniecił;zapytuje, czy ma przestać już strzelać dalej?% Nie!Adiutant salutował i pognał na stanowisko.Nowożytny Cezar.Oto wyprawa do Brytanii.Tak jest: podbój Galii, wyprawa do Bryta-nii, zdobycie Ekbatany i Babilonu, czyny Gaiusa Juliusa Caesara i czyny Aleksandra, synaFilipa, króla Macedonii.% Narbonne % zwrócił się do hrabiego de Narbonne, stojącego poza nim % czy ty uważasz,jacy my jesteśmy starzy, jak przeszłość ciąży już na nas.My wszyscy pózniejsi musimy sięoglądać wstecz, na naszych poprzedników, chcemy czy nie chcemy, musimy porównywaćnasze dzieła z ich dawnymi czynami.Rzezbiarze muszą myśleć o antykach, malarze o Rafa-elu; ja sam muszę myśleć o czynach Cezara i Aleksandra Wielkiego.% Ci zaś myśleli o czynach poprzedników.Aleksander Wielki, sire, marzył o Achillesie,Achilles niewątpliwie na wyrywki umiał wymienić dwanaście prac Heraklesa i wszystko,czego dokonali Tezeusz, Meleager, Perseusz i Jazon.% I ci niezawodnie wstecz za siebie patrzyli.% Najmniej z tym ambarasu miał Herakles: patrzał wprost na Olimp, na ojca Zeusa.Na-poleon uśmiechnął się.% Zdobycie więc Smoleńska wywodzi się wprost od Zeusa z Olimpu?% Przedstawia niewątpliwie olimpijski widok, najjaśniejszy panie.Napoleon zasępił się.Zrozumiał, co krył hrabia de Narbonne w ostatnim słowie.% Trzeba będzie zarządzić najrozleglejszą pomoc sanitarną, zarówno dla naszych, jak i ro-syjskich żołnierzy.Wojna byłaby wspaniałą rzeczą, gdyby nie tyle cierpienia % rzekł.Nagle zniecierpliwił się, wstał z krzesła i krzyknął na adiutanta:% Turenne! Jedz do marszałka Mouton! Niech strzela póty, póki mu granatów starczy!Niech utopi Smoleńsk w ogniu!.De Narbonne spojrzał na Napoleona
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
