[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.9.7.Przemiana austenitu w perlit przy powolnym chłodzeniu trwa bardzodługo, a powstający perlit składa się z płytek wyraznie rozróżnialnych przypowiększeniach stosowanych w mikroskopie świetlnym nazywa się gogrubodyspersyjnym.Ze wzrostem szybkości chłodzenia obniża się temperaturaprzemiany, skraca czas i rośnie ilość zarodków cementytu tak, że powstającyperlit charakteryzuje coraz większe rozdrobnienie - dyspersja.Stopieńdyspersji perlitu wywiera wpływ na jego własności.Perlit drobnodyspersyjnyma wyższą twardość i wytrzymałość niż perlit grubodyspersyjny.9.3.WyżarzanieZjawiska zachodzące przy wyżarzaniuWyżarzanie jest rodzajem obróbki cieplnej wykorzystywanym bardzoszeroko w praktyce przemysłowej.Polega ono na nagrzaniu wsadu dookreślonej temperatury, wygrzaniu w tej temperaturze i powolnym chłodzeniuz szybkością pozwalającą na otrzymanie struktury w stanie równowagi lubzbliżonej do tego stanu.Powolne chłodzenie czyli studzenie oraz powstaniestruktury równowagi są podstawowymi cechami wyżarzania.Spośród zjawisk fizykochemicznych, które umożliwiają przeprowadzeniewyżarzania, najważniejszymi są:" dyfuzja oraz samodyfuzja atomów, zachodząca w stanie stałym.Pozwala onana migrację atomów w sieci krystalicznej materiału, powodując np.wyrów-nanie składu chemicznego w ziarnach," przemiana alotropowa, polegająca na przebudowie sieci krystalicznej," rekrystalizacja pozgniotowa (zgniotowa), powodująca przebudowę struktury," zmiana rozpuszczalności składników stopu w stanie stałym, zależna odtemperatury," rozpad faz międzymetalicznych w wysokiej temperaturze," zanikanie naprężeń pod wpływem działania temperatury. 213Ogólna charakterystyka wyżarzaniaPN-93/H-01200 definiuje rodzaje wyżarzania stosowane dla stopów żelazaoraz metali nieżelaznych.W tablicy 9.2 zestawiono rodzaje wyżarzaniastosowane dla stopów żelaza według malejącej temperatury wygrzewania,a zakresy temperatur wyżarzania na tle wykresu równowagi Fe-Fe3C przed-stawiono na rys.9.8.Tablica 9.2Rodzaje wyżarzania stopów żelaza wg PN-93/H-01200Stopy żelazaRodzaje wyżarzania:Stale Staliwa %7łeliwabiałe z grafitem1)ujednorodniającegrafityzująceprzegrzewającenormalizującezupełneizotermiczneniezupełnesferoidyzujące(wahadłowei izotermiczne)zmiękczającerekrystalizująceodprężającestabilizujące1)nie dotyczy żeliwa ciągliwego 214Rys.9.8.Zakresy temperatur wyżarzania stali na tle wykresu równowagi Fe-Fe3C: 1 - ujedno-rodnianie, 2 - przegrzewanie, 3 - normalizowanie, 4 - wyżarzanie zupełne, 5 - zmiękczanie(sferoidyzacja), 6 - rekrystalizowanie, 7 - odprężanie, 8 - stabilizowanieRodzaje wyżarzania staliWyróżnia się dwie grupy wyżarzania stali:1) z przemianą fazową - ujednorodniające,- normalizujące,- zupełne,- zmiękczające (sferoidyzujące),- przegrzewające,2) bez przemiany fazowej - rekrystalizujące,- odprężające. 215Wyżarzanie ujednorodniające stosuje się głównie dla wlewków stalowychw celu usunięcia lub zmniejszenia segregacji dendrytycznej (mikrosegregacji).Zjawisko to powstaje w czasie krystalizacji i polega na zróżnicowaniu składuchemicznego w ziarnach pierwotnych (dendrytach) i może być przyczynąpasmowości struktury wyrobu przerobionego plastycznie i anizotropii własno-ści mechanicznych.Wyżarzanie ujednorodniające polega na kilkudziesięciogodzinnym wy-grzewaniu wlewków w temperaturze 100-200�C poniżej linii solidus, prak-tycznie w 1050 - 1200�C i powolnym studzeniu.W tak wysokiej temperaturzei długim czasie zabiegu wyrównuje się skład chemiczny w obrębie ziarn drogądyfuzji składników oraz zmienia się struktura z pierwotnej - dendrytycznejna wtórną - komórkową, ale gruboziarnistą.Niezbędne rozdrobnienie ziarnnastępuje podczas przeróbki plastycznej na gorąco, której poddaje się ujed-norodnione wlewki.Jeśli ujednorodnieniu poddaje się niekiedy odlewy staliw-ne, wówczas konieczne jest przeprowadzenie dodatkowej obróbki cieplnej dlarozdrobnienmia ziarna - wyżarzania normalizującego.Wyżarzanie normalizujące stosuje się dla stali i staliw w celu polepszeniawłasności mechanicznych przez wytworzenie jednolitej drobnoziarnistejstruktury.Wyżarzanie normalizujące polega na nagrzaniu przedmiotu do tem-peratury 30-50�C powyżej Ac3 lub Accm, krótkim wygrzaniu, a następniestudzeniu w spokojnym powietrzu.Przejście przez zakres przemiany perlituw austenit wywołuje rozdrobnienie ziarna, które zostaje zachowane dziękistosunkowo krótkiemu czasowi wygrzewania, a studzenie nie powoduje takżejego zmiany.Normalizowanie wykorzystuje się dla usunięcia skutków przegrzania,tj
[ Pobierz całość w formacie PDF ]