[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Stanowi główny ośrodek przemysłowy, handlowy, kulturalny i naukowy oraz ważny węzeł kolejowy, drogowy i lotniczy.[68] Maria Konopnicka napisała Rotę w 1908 r., muzykę do niej skomponował w 1910 r.Feliks Nowowiejski.Ta patriotyczna pieśń została wykonana w pięćsetną rocznicę bitwy pod Grunwaldem.[69] Kirasjerzy - ciężka kawaleria nosząca kirysy (płytowe napierśniki i napleczniki), uzbrojona w ciężkie szpady i pistolety.Od XVII do XIX w.używana była w wielu państwach europejskich do decydujących uderzeń podczas bitwy.Kirasjerzy szczególną rolę odgrywali w wojnach prowadzonych przez Fryderyka II i Napoleona I.W Księstwie Warszawskim został sformowany w 1809 r.pułk polskich kirasjerów.[70] Chanszyn - chińska wódka przyprawiana aromatycznymi ziołami.[71] Kulis - tragarz, rykszarz, prosty robotnik w Indiach, Chinach, Japonii i Indonezji.[72] Powstanie bokserów - powstanie ludowe w północnych i północno-wschodnich Chinach w latach 1889-1901, początkowo skierowane przeciw panowaniu mandżurskiej dynastii Cing, potem również przeciw cudzoziemcom.Zostało stłumione przez Połączoną Armię Ośmiu Państw (Niemiec, USA, Rosji, Japonii, Anglii, Francji, Austro-Wegier i Włoch).Narzucony Chinom w 1901 r.traktat przewidywał płacenie wojennej kontrybucji oraz szereg upokarzających dla Chin ograniczeń.[73] Tiencin (Tientsin) - miasto i duży port w północno-wschodnich Chinach, wielki ośrodek przemysłowy.Był areną ciężkich walk podczas powstania bokserów.Tiencin pozostawał pod zarządem Międzynarodowej Komisji aż do 1907 r.[74] Pomnik Dos de Mayo wyobraża anioła na greckiej kolumnie.Cztery boki piedestału ozdobione są płaskorzeźbami przedstawiającymi epizody z wojny Peru z Hiszpanią, nie uznającą niepodległości Peru.Na jednej z płaskorzeźb znajduje się Ernest Malinowski, wówczas naczelny inżynier, pokazujący ministrowi wojny, Galezowi, plany uczczenia zwycięstwa Peruwiańczyków nad flotą hiszpańską pod Callao w dniu 2 maja 1866 r.[75] Cerro de Pasco - miasto w środkowym Peru w Andach na wysokości około 4350 m n.p.m.jest jednym z najwyżej w świecie położonych stałych osiedli.Założone zostało w XVII w.jako osada górnicza ze względu na pokłady srebra i złota.[76] Huallaga - rzeka w północnym Peru, prawy dopływ Maranonu.Długość około 1125 km, żeglowna od Tingo Maria.Źródła Huallagi znajdują się w Kordylierze Wschodniej, uchodzi od Maranonu powyżej miasta Lagunas.Główne miasta nad Huallagą: Huanuco, Yurimaguas, Tingo Maria.[77] Andy stanowią wielką przeszkodę w rozwoju komunikacji w Peru.W celu umożliwienia wywozu cennych surowców mineralnych z Cerro de Pasco, rozpoczęto w 1869 r.budowę kolei transandyjskiej z Limy przez La Oroya do Cerro de Pasco, którą ukończono w 1890 r.Koszt budowy wyniósł 30 min dolarów, przy pracach zatrudniano 10 tyś.robotników.Jest to jedna z najwyżej przeprowadzonych linii kolejowych na świecie.W punkcie kulminacyjnym osiąga 4816 m, stacja Galera znajduje się na wysokości 4783 m n.p.m.Na trasie tej linii kolejowej jest 58 mostów nad przepaściami i 66 tuneli.Szczególnie niebezpieczny jest przejazd nad Wąwozem Piekielnym (Canon Infernillo) głębokim na 300 m.Polak, inżynier Malinowski, kierował budową na odcinku Callao-Lima-La Oroya.W 1950 r.przystąpiono do przedłużania linii o 50 km - z Junin do Pucalpy.Od 1943 r.spełnia ważną rolę komunikacyjną oddana do użytku szosa transandyjska z Limy do Cerro de Pasco, Huanuco, Tingo Maria, Pucalpy.[78] Górska choroba (choroba wysokości) może występować wskutek niedotlenienia organizmu w wysokich górach.Jej objawy: bóle i zawroty głowy, zaburzenia wzroku i słuchu, nudności, wymioty, krwawienie z nosa, duszność, sinica, przyspieszone bicie serca, bezsenność.[79] Bocznokołowiec - statek wodny, którego pędnikiem są koła łopatkowe umieszczone z boku, symetrycznie przy burtach.Statki kołowe są używane obecnie wyłącznie na płytkich wodach śródlądowych.[80] Costa, czyli jeden z trzech wielkich regionów geograficznych Peru, ciągnie się wzdłuż Pacyfiku od 27° szerokości geograficznej południowej aż do miasta Tumbes, od którego ku pomocy zaczyna występować coraz obfitsza roślinność, przechodząca w bujne lasy.[81] Głuptaki (Sulidae) - rodzina morskich ptaków z rzędu wioslonogich, obejmuje 9 gatunków.Długość głuptaków wynosi 66-103 cm, posiadają masywną budowę, mocny i ostry dziób, krótkie nogi, bardzo długie skrzydła.W locie są sprawne i wytrwałe.Żywią się rybami, które łowią nurkując z lotu.Należą do gniazdowników.Lęgi odbywają na skalistych wybrzeżach mórz strefy tropikalnej umiarkowanej.[82] Oryginalny tytuł pamiętników wydanych drukiem przez Aleksandra Selkirka: Providence Displayed or a Surprising Account of one Alexander Selkirk (Dowód Opatrzności albo zadziwiająca relacja Aleksandra Selkirka).[83] 2William Dampier (1652-1715) - angielski żeglarz, korsarz i znakomity pisarz.Jego praca Discourse on the Winds została uznana za klasyczną w dziedzinie geografii fizycznej.Dampier dwukrotnie opłynął Ziemię, dokonał wielu odkryć w Oceanii i na wybrzeżach Australii.Jego imieniem nazwano cieśninę oddzielającą Nową Gwineę od Nowej Brytanii i archipelag u zachodnich wybrzeży Australii.[84] Ignacy Domeyko (1802-1889) - inżynier górnik, minerolog i geolog, wychowanek , Uniwersytetu Wileńskiego, filomata, przyjaciel Adama Mickiewicza, który w trzeciej części dramatu Dziady umieścił Domeykę pod postacią Żegoty.Jako uczestnik powstania listopadowego na Litwie Domeyko musiał emigrować z kraju.W Paryżu ukończył Ecole des Mines jako inżynier górnik.W 1838 r.wyjechał do Chile, gdzie zasłużył się dla rozwoju nauki i szkolnictwa wyższego.Badania i opisy nowych minerałów przyniosły mu światową sławę.Założył w Chile stację meteorologiczną, muzeum etnograficzne i opracował monografię Araukanii.Ożenił się z Chilijką, pozostawił wielu potomków.Do końca życia utrzymywał więź ze swoją ojczyzną, którą odwiedził w 1884 r.Imieniem Domeyki nazwano w Chile: minerał - domeykit, małża - Nautilus Domeykus, amonit chilijski - Amonites Domeykanus, pasmo gór w Andach - Cordillera de Domeyko, miasteczko, ulicę w Santiago - Calle de Domeyko
[ Pobierz całość w formacie PDF ]