[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Był on czło-wiekiem wyjątkowo wrażliwym, samotnikiem o zamiłowaniach filozoficznych.Na jego de-cyzję o samobójstwie złożyły się nieporozumienia ze zwierzchnikiem, afront towarzyski (Je-rusalema pomówiono o fałszywe przypisywanie sobie szlachectwa) i nieszczęśliwa miłość dokobiety zamężnej.Znamienne, że przyjaciel zastrzelił się z pistoletu pożyczonego od Kestne-ra.Miał wówczas na sobie żółtą kamizelkę i niebieski frak.Na jego biurku znaleziono EmilięGallotti Lessinga.Podobnie jak powieściowy Werter strzelił sobie w skroń i umierał długo.Pochowano go nocą, bez duchownego.Trumnę nieśli rzemieślnicy.Nietrudno w tych wszyst-kich szczegółach odnalezć dokładne pierwowzory wielu faktów zawartych w Cierpieniachmłodego Wertera.W 1773 roku na Goethego spadł kolejny cios: Charlotta wyszła za Kestnera, o czym po-wiadomiono go już po fakcie, i wyjechała z mężem do Hanoweru.Wkrótce po tym zmarłaHenrietta von Roussilon, przyjaciółka i muza poety.Jej śmierć pogłębiła depresyjne nastrojeautora Fausta.Rok pózniej przeżył on trudne chwile, gdy uwielbiana przez niego osiemnastoletnia przy-jaciółka i powiernica Maksymiliana von La Roche została wydana za leciwego frankfurckie-go kupca, który, niechętny zbyt częstym wizytom Goethego, dał mu jasno do zrozumienia, żenie jest on mile widzianym w jego domu gościem.Powieściowa Lotta zyskała potem czarneoczy Maksymiliany, zaś Albert - niektóre cechy jej męża.Przeżycia tych trzech burzliwych lat znalazły odbicie w powieści, która, napisana w 1774roku, dojrzewała w umyśle autora o wiele dłużej.Już w lipcu 1773 roku donosił Kestnerowi,że zamierza na podstawie historii ich znajomości napisać dramat, potem - że pisze powieść.Ostateczna wersja Cierpień młodego Wertera powstała jednak w ciągu kilku zaledwie tygo-dni.Jedyną istotną zmianą, wprowadzoną pózniej, było uzupełnienie drugiego wydania po-wieści (z roku 1787) o historię wiejskiego parobka, który, zaślepiony miłością, zabił swojegorywala.Goethe nigdy nie krył, że powieść ma podłoże autobiograficzne.Sam twierdził, że wypo-sażył Wertera we własne uczucia i myśli.Oczywiście, utwór ten, mając bezpośrednie zródław biografii autora, jest fikcjonalną kreacją.Toteż Kestnerom, pierwowzorom postaci Lotty iAlberta, którzy poczuli się dotknięci sposobem przedstawienia tych bohaterów wyjaśniał, żeCierpienia młodego Wertera stanowią niewinne pomieszanie prawdy i zmyślenia a niewiemy zapis minionych zdarzeń5, Niemniej jednak powieść stanowiła dla Goethego formęrozrachunku z pewnym etapem życia.Była, wedle słów Marii Janion, oczyszczeniem, proce-sem autoterapii przez ekspresję 6.5Por.O.Dobijanka Witczakowa, op cit., s.XVIII.6Zob.M.Janion, Ogień i łzy Wertera, [w:] J.W.Goethe, Cierpienia młodego Wertera, WydawnictwoLiterackie, Kraków 1997, s.18.70 Dzieje recepcji utworuKsiążka ukazała się jesienią 1774 roku i odbita się szerokim echem nie tylko w Niem-czech, ale i poza ich granicami.O jej popularności niech świadczy fakt, że w samej tylkoFrancji do końca XVIII wieku doczekała się aż osiemnastu tłumaczeń! Powieść budziłasprzeczne emocje i skrajne opinie.Zyskała zarówno fanatycznych przeciwników, co - tychbyło znacznie więcej - zagorzałych wyznawców.O przykrości, jaką sprawiła pierwowzorom bohaterów, była już mowa.Głosy potępieniaodezwały się ze strony duchownych.A.Rogalski wspomina o tym w książce Przedziwnyświat: (.) w roku 1775 zakazano w Lipsku sprzedaży Wertera.Był to skutek kampanii, jakąprzeciwko utworowi Goethego rozpętali ortodoksyjni teolodzy, zarzucając mu gloryfikacjęsamobójstwa i tak sugestywne przedstawienie tego zdrożnego czynu, że sprawia on wrażenie przynęty szatana 7.Podobnie pojmował wymowę powieści oświeceniowy racjonalista nie-miecki Nicolai, autor jednej z wielu parodii utworu (Radości młodego Wertera).Potępił gotakże Lessing, nazywając głównego bohatera sentymentalnym błaznem i twierdząc, żeprzyniesie on więcej nieszczęścia niż pożytku 8.Jednocześnie masowo przybywało zwolenników powieści.Zainspirowała ona wielu mu-zyków i malarzy, stała się zródłem naśladownictw literackich, była tłumaczona na wiele języ-ków.Pierwszego polskiego przekładu dokonał w 1822 roku Kazimierz Brodziński, w XXwieku powstały wersje Piotra Choynowskiego, Franciszka Mirandoli i - najbardziej znana -Leopolda Staffa. Znasz ogień i łzy Wertera? - pytał Gustaw w IV części Dziadów AdamaMickiewicza, najbardziej chyba znany polski bohater werteryczny, który powtórzył drogęswego literackiego pierwowzoru, by w końcu odnalezć inny sposób przezwyciężenia osobi-stego nieszczęścia9.Dramat Mickiewicza to wybitny przykład fascynacji utworem Goethegow romantycznej Europie.W kilka lat po opublikowaniu popularność powieści wzrosła do tego stopnia, że przyjęłapostać gorączki Werterowskiej , zwanej także werteromanią .Zewnętrznym jej przejawembyła moda na strój Wertera i Lotty: mężczyzni nosili żółte fraki i niebieskie kamizelki, zaśkobiety białe suknie z różowymi kokardami.Młodzi ludzie pielgrzymowali do grobu Jerusa-lema - pierwowzoru Wertera
[ Pobierz całość w formacie PDF ]