[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dlatego ta formuła mo\e być zastosowana zarówno dlaminionej historii, jak bie\ącej polityki .Por.: L.Moczulski, Geopolityka, s.12-14.Teoria potęgi kontynentalnej głosi przewagę ziemi nad morzem (tellurokracja), czyli państwkontrolujących wnętrza kontynentów nad państwami morskimi.Zob.Zarys historiigeopolityki (materiały IG w posiadaniu autora).17L.Moczul ski, op.cit., s.12-14.38 w nim rodziły się wielkie ekspansję, zmierzające ku skrajom kontynentu pisze Leszek Moczulski18.J.H.Mackinder ostatecznie zamiast powy\szych określeń zdecydowałsię na termin bardziej neutralny: Heartland strefa centralna, kraj rdzenio-wy, serce ziemi.Obejmuje on centralną i północną część Zwiatowej Wyspy,konkretnie zlewiska Morza Arktycznego oraz zamkniętych zbiorników Mo-rza Kaspijskiego i jeziora Aralskiego.Heartland mieści w sobie zarównonajwiększą równinę oraz najobszerniejszy pas stepowy świata.Jest otoczonyprzez dwie strefy: (1) wewnętrzną, kontynentalną (Inner or Marginal Cre-scent), na którą składa się Europa, basen Morza Zródziemnego, BliskiWschód, Indie i Chiny; (2) zewnętrzną, wyspiarską (Outer or Insular Cre-scent), w skład której wchodzą Wielka Brytania, kontynent amerykański,Afryka na południe od Sahary, Australia, Indonezja i Japonia19.Do koncepcji Heartlandu Mackinder zaczął dopasowywać bie\ącą sytu-ację międzynarodową.W 1904 roku uwa\ał on za bardziej niebezpiecznąRosję.Aby utrzymać równowagę na kontynencie i zagwarantować tym sa-mym mocarstwom morskim przewagę nad resztą świata, stałą w myśleniuMackindera stało się rozdzielenie Niemiec od Rosji.W celu utrzymania pa-nowania i rozwoju Rosjan nale\y zdobyć kontrolę nad obszarami brzego-wymi (Europą i Arabią).Tezą pierwotnej wersji teorii opracowanej w 1904roku jest, \e historia zawsze była i będzie zdominowana przez konflikt po-między mocarstwami kontynentalnymi i morskimi.Według niej potęga kon-tynentalna była gigantyczną naturalną fortecą, niedostępną dla potęgi mor-skiej, z której wyruszały promieniście do końca XVI wieku kolejne in-wazje w kierunku wewnętrznego półksię\yca (inner crescent), to znaczyw stronę Chin, Indii, Bliskiego Wschodu i Europy.Po odkryciu Ameryki,państwa inner crescent zajęły półksię\yc zewnętrzny (outer crescent), toznaczy Amerykę, Afrykę subsaharyjską i Australię, odwracając dotychcza-sowy układ sił i ustanawiając tym samym przewagę mocarstw morskich nadkontynentalnymi.Z powy\szych rozwa\ań wynikał równie\ niepodwa\alny wniosek dlapolityki zagranicznej Wielkiej Brytanii.Była nim teza o zasadniczym anta-gonizmie między potęgą morską Imperium Brytyjskiego a potęgą lądowąRosji panującej nad Heartlandem.Według Tadeusza Marczaka tezy Mac-kindera miały dowodzić, i\ [& ] konflikt pomiędzy potęgą morskąa wychodzącą z Heartlandu potęgą lądową jest immanentną cechą politykiświatowej niezale\nie od tego jakie aktualne podmioty polityczne występująw roli antagonistów 20.Największe ekspansje w historii świata, wychodziły z Heartlandu, którybył zbyt ubogi, aby tam mogły przetrwać nadwy\ki demograficzne.Oweekspansje kierowały się głównie do tych stref, gdzie dzięki korzystnymwarunkom naturalnym mogły się rozwijać największe cywilizacje, czyli do18Ibidem, s.14.19Ibidem, s.12-14.20T.Mar czak, op.cit., s.1.39 Europy, Bliskiego Wschodu, Indii oraz Chin.śadna z ekspansji niedoprowadziła do trwałego opanowania którejkolwiek z tych stref, gdy\potencjał samego Heartlandu był niewystarczający dla osiągnięcia tego celu.Je\eli zaś mocarstwu kontynentalnemu osadzonemu w Heartlandzie uda sięopanować część Marginal Crescent i wyjść na Ocean, to taka potęga mo\euzyskać absolutną dominację nad światem, gdy\ mocarstwa morskie niebędą wstanie skutecznie przeciwstawić się jej potędze.Podczas rozwa\ańnad zagro\eniami 1 poł.XX wieku, za główne niebezpieczeństwo uznałMackinder mo\liwość uzale\nienia Rosji od Niemiec, co umo\liwiłobyRzeszy panowanie nad całym Heartlandem.Dopuszczał równie\ ewen-tualność, \e dojdzie do podporządkowania Rosji Chinom.W obu przy-padkach mocarstwo kontynentalne miałoby ju\ wyjście na Ocean.Z czasemMackinder przyjął odmienny wariant za prawdopodobny, a kon-kretniepodbój Niemiec przez Związek Radziecki21.IV.Rozwój idei Heartlandu w Democratic Ideals and Reality oraz póz-niejszych publikacjachPopularna z przyczyn propagandowych teza o istnieniu centrum,z którego emanowała potęga kontynentalna, była wielokrotnie przerabianaprzez samego autora w innych znaczących momentach historycznych,w celu organizacji systemu politycznego w Europie po pierwszej i drugiejwojnie światowej.Po I wojnie J.H.Mackinder podjął na nowo tą teorię,przemianowując sworzeń na Heartland i przesuwając go na zachód tak, \eobjął on baseny Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego oraz całą EuropęZrodkowo-Wschodnią, a\ do linii Aaba-Adriatryk.Heartland oznaczał za-sadniczą pozycję strategiczną dla panowania nad Zwiatową Wyspą, którątworzyły Europa, Azja i Afryka.Ten system panowania ojciec geopolitykistreścił w formule: kto rządzi Heartlandem, panuje nad Zwiatową Wyspą;kto panuje nad Zwiatowa Wyspą, panuje nad światem 22.Teza ta była pozatym zracjonalizowaniem polityki zwycięskich mocarstw europejskich, któraprzewa\yła na Konferencji w Wersalu i która zderzyła się z zastosowaniem czternastu punktów prezydenta Woodrowa Wilsona, opartych na zasadziesamostanowienia narodów, będącej przecie\ jednym ze sloganów sojuszuantyniemieckiego.Halford Mackinder nie podwa\ał samej zasady samo-stanowienia, lecz jej zastosowanie równie\ na korzyść pokonanych, czegochciał Wilson, który myślał miedzy innymi o połączeniu Austrii z Niem-cami
[ Pobierz całość w formacie PDF ]