[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.wisko przeciwne, reprezentowane przez White'a, pro-To wartościujące czyli oceniające stanowisko po-wadzi natomiast do uznawania zjawisk kultury zatocznego języka było podzielane w pewnym sensieniezależne, samodzielne byty, do ich hipostazowania.przez liczne, szczególnie filozoficzne teorie odnosząceZe stanowiskiem tym polemizował R.S.Lynd przy-się do kultury.Zgodnie z cytowaną już na początkupominając, że to nie „kultura" ulega modom, uczest-definicją Adelunga w skład kultury wchodziły jedynieniczy w akcjach politycznych i wyznaje różnorodnewysubtelnione i uszlachetnione właściwości umysłuideologie, że „nie kultura maluje sobie paznokcie,i ciała ludzkiego.Analogiczne wartościujące kryteriagłosuje w wyborach i wierzy w kapitalizm, natomiastleżą u podstaw wielu dziewiętnastowiecznych i dwu-czynią to ludzie".dziestowiecznych teorii kultury.Z krytyki takiej nie wynika, aby badaczom kulturyAntropologiczne pojęcie kultury odrzuca podobnenależało odmówić prawa do immanentnej analizykryteria ograniczające zakres kulturalnych zjawisk.systemów lingwistycznych, religijnych dogmatówDzięki swemu uniwersalizmowi umożliwia zestawianiei norm etycznych.Należy ich tylko przestrzec przedi analizy porównawcze różnorodnych kulturalnychsubstancjonalnym traktowaniem tych różnorodnychfaktów, nie odmawiając im nigdy kwalifikacji kultu-dziedzin i tworów ludzkiego działania.ralnej na zasadzie dezaprobaty ich charakteru.Przy-Przyjmując zasadę sprowadzalności wszystkich zja-jęcie za narzędzie badawcze podobnego pojęcia ne-wisk kultury do zachowań ludzkich lub rezultatówutralnego i wolnego od wartościujących założeń po-tych zachowań można jednak postawić problem toż-trzebne jest szczególnie w wypadku, kiedy samosamości względnie odrębności zjawisk kulturalnychzjawisko badane jest wyraźnie przedmiotem sprzecz-i społecznych.W związku z tym powstaje najpierwnych ocen.Taki właśnie kontrowersyjny problemPytanie co do empirycznego ich rozgraniczenia, a za-stanowią zjawiska tzw.kultury masowej.tem: Czy istnieją takie zachowania ludzi, które sąspołeczne ale nie kulturalne albo takie, które są kul-turalne ale nie społeczne? Przez zachowania społecznerozumie się tutaj wszelkie formy interakcji, tzn.od-FAKTY KULTURALNE — FAKTY SPOŁECZNEdziaływania ludzi na ludzi.Oddziaływanie* w świecieUjmując kulturę zgodnie ze sformułowaną w roz-ludzkim jest prawie powszechnie przeniknięte kształ-dziale poprzednim uniwersalistyczną, „antropologicz-tującym wpływem kulturowym norm i wzorów.ną" definicją w terminach prawidłowości zachowańP r z ykłady wolnego od tych wpływów zachowaniamożna znaleźć chyba tylko w elementarnych po-11 J.Lutyński, Ewolucjonizm 10 etnologii anglosaskiej a etnografia radziecka, cz.I, Łódź 1956.łciach konfliktu lub zabawy małych dzieci, lubbezrefleksyjnych, instynktownych momentach aktupodstaw do szerszego empirycznego rozgraniczeniaseksualnego.W stosunku do ogromnej, przytłaczającejzjawisk kulturalnych od społecznych, pod warunkiem,masy ludzkich zachowań nie da się wydzielić empi-że zaakceptuje się dostatecznie szeroką koncepcję in-rycznie kategorii czysto społecznych, akulturowychterakcji obejmującą obok bezpośrednich także wtórne,działań.c z y też opóźnione akty wzajemnego oddziaływaniaPozornie inaczej przedstawia się sprawa zachowańludzi.czysto-kulturalnych.Bardzo łatwo wskazać liczneOkreślając zjawiska kultury jako zachowania zgod-przypadki zachowań o dużej doniosłości, które prze-ne ze społecznymi wzorami nie wyłącza się z zakresubiegają według ustalonych kulturowych wzorów,kultury aktów wewnętrznego zachowania, takich np.jednak pozostają poza granicami aktualnej interakcji.jak marzenia samotnego myśliciela, które nie mogąJako przykład posłużyć mogą czynności artystyczne,być przedmiotem intersubiektywnych kontaktów, sątechniczne itp.Wydaje się jednak, że odnoszenie po-jednak uwarunkowane kulturalnym doświadczeniemjęcia interakcji tylko do faktów natychmiastowegomyślącego, sformułowane w symbolach określonegoi bezpośredniego oddziaływania oznaczałoby nieuza-systemu językowego i pod różnymi względami dosto-sadnione zwężenie tego pojęcia.W przytoczonym przy-sowane do wzorów jego kultury.Zazwyczaj zawie-kładzie artysta posługuje się systemem ustalonychrają one echa procesów interakcji, lecz ich nie ini-w ramach własnej kultury symboli celem przekazaniacjują.określonych treści znaczeniowych swoim przyszłymNależy uznać, że procesy wewnętrzne, które nieczytelnikom i społeczny charakter jego zachowaniaobiektywizują się w żadnej postaci lub zobiektywizo-nie ulega wątpliwości, aczkolwiek czytelnicy nie sąwane nie staną się nigdy elementem interakcji, sta-bezpośrednimi, aktualnymi świadkami pisania dzieła
[ Pobierz całość w formacie PDF ]