81 1. Opowiesci z Wysp Owczych Maciej Wasielewski Marcin Micha

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Pod koniec osiemnastego wieku zapisał fonetycznie ludowe pieśni.Tradycjawspólnego śpiewania ballad heroicznych, obyczajowych, satyrycznych, dziecięcych sięgała średniowiecza i w połączeniu z tańcem korowodowym odgrywała bardzo ważną rolęw życiu społecznym.Dzieło Jensa Christiana kontynuował Venceslaus Ulricus Hammershaimb.W grudniu 1844roku udało się mu przemycić do duńskiej gazety Kj�benhavnsposten artykuł, w którymstanowczo sprzeciwiał się traktowaniu farerszczyzny jako duńskiego dialektu.Opiniawywołała sprzeciw środowisk akademickich.Hammershaimbowi zarzucono nacjonalizm.Nieprzejął się krytyką i opracował standardy farerskiej pisowni i gramatyki, formując podwalinyjęzyka literackiego.Miał wtedy dwadzieścia siedem lat.Zaraz potem, wspierany przezswojego duńskiego przyjaciela, etnografa Svenda Grundtviga, wydał uaktualniony zbiórludowych ballad oraz pierwszy podręcznik do nauki języka.W 1891 roku ukazało się jego dzieło życia, zatytułowane F�r�sk Anthologi dwutomowyzbiór tekstów o języku i kulturze, z wplecionymi wątkami społecznymi.Rozkwit intelektualny nie miał, niestety, przełożenia na edukację.Choć obowiązek szkolnywprowadzono na Wyspach Owczych w latach czterdziestych dziewiętnastego wieku, to przezponad sześć dekad języka farerskiego w ogóle nie uwzględniano w programach zajęć.Głównym językiem edukacji i liturgii stał się dopiero w 1938 roku.Za następne dziesięć latuzyskał status urzędowego języka archipelagu, wraz z uchwaleniem przez parlament DaniiZasady Samostanowienia. Na ile mocno zakorzeniły się obce wpływy? Dziś duńskiego uczymy się z przyczyn praktycznych.Czasy, gdy był to język oficjeli, klerui administracji, minęły.Farerski przetrwał po reformacji choćby dzięki morsko-rolniczemucharakterowi społeczeństwa.W duńskim, w odróżnieniu od farerskiego, nie istniało wieleokreśleń związanych z polowaniem na ptaki, wypasaniem owiec, pogodą, prądami morskimi,szkutnictwem, rybołówstwem.Tradycje językowe utrwalały się też w nazwach miejscowych.Na przykład na Mykines, wyspie o powierzchni dziesięciu kilometrów kwadratowych,mieszkańcy nadali nazwy prawie tysiącu pięciuset miejscom poletkom, skałom, górskimścieżkom, terenom polowań i hodowli.Bardzo istotną rolę odegrał też przekazywany z pokolenia na pokolenie zwyczajopowiadania historii i baśni w trakcie wieczornych spotkań całej rodziny (kv�ldseta) przypalenisku w izbie dymnej (roykstova). Wasz słownik nie jest pierwszy? Powstało już kilka.Od ponad dwudziestu lat o rozwój języka farerskiego dba specjalnakomisja przy uniwersytecie w Tórshavn.Prowadzone są nieustanne dysputy nad nowymisłowami, ustalenia pojawiają się w internecie, wiele wyrazów wchodzi do potocznej mowy.Chcąc chronić język przed anglicyzmami, wprowadzamy własne słowotwory.Na przykładkomputer to telda, helikopter tyrla, kontener bingja.Często tym nowym, lepszym farerskim swobodniej posługują się młodzi.U starszychwciąż pokutuje dużo nawyków z duńszczyzny.W grudniu 2010 roku język Wysp Owczych wzbogacił się o techniczne określenie nainterfejs użytkownika (n�tslumar-kamót) oraz dwa terminy z zakresu trudności w rozwojuspołecznym zachowanie wycofujące (innvirkin atfer�) i nieadekwatne zachowanieantysocjalne (�tvirkin atfer�).Sj�r�ur Skaale (ur.1967)Więc oto mamy Wyspy Owcze nagi archipelag o powierzchni Londynu i liczbiemieszkańców Skierniewic.Wśród bazaltowych skał i piernikowych domków wyłania się dwóch raperów ( Rap nieprzystaje do naszych realiów, jest zbyt agresywny , wyjaśnia Bar�ur, specjalista od streetartu).Jeden raper deklamuje frywolne wstawki dla uwielbianego przez dziewięciolatkigirlsbandu i zabiera głos w sprawie lokalnego portalu randkowego.Drugi, dużo starszy, ubrany w przetarty na łokciach sweter, wyrusza na podbój Kopenhagi.Pod pałacem królewskim Amalienborg powiewa farerską flagą i wykrzykuje w kierunkugwardzistów królowej Małgorzaty II Wasz kraj jest marny, podobnie jak jego język, kultura i obywatele!Nadjeżdża policja.Raper nazywa się Haraldur.Kiedy przestaje rapować, nazywa się Sj�r�ur Skaale, redagujepoważne książki, pisze eseje społeczno-polityczne do gazet i artykuły prawnicze do fachowejprasy zagranicznej.Wszedł na Kilimandżaro i Mont Blanc.Wybrano go do L�gtingu.Odpowiada na e-maila: Haraldur to jeden z bohaterów serii komediowej E elski F�rjar(Kocham Wyspy Owcze) zagorzały farerski patriota, który zmuszony jest mieszkaćw Kopenhadze, ponieważ jego duńska żona i córka nie chcą przeprowadzić się na Owce.W innych skeczach wcielam się między innymi w homoseksualistę Kjartana, nawiedzonegoprezentera entuzjastę globalizacji oraz w ramach nowej satyrycznej serii Pieprz i sól w twardziela K�riego cool.Zamach na Amalienborg jest scenką wyreżyserowaną na potrzeby teledysku do piosenkiDanskt pjatt (Duński syf).Zresztą, co to za zamach trochę dreptania i machania pięścią,a jak przychodzi co do czego, to Haraldur bierze żonę pod ramię i grzecznie oddala sięz miejsca zamieszania.Ruth Smith (1913-1958)Historyk sztuki B�r�ur J�kupsson pisze w albumie Visual Arts in theFaroes (Sztukiwizualne na Wyspach Owczych): Nie ma i nie było farerskiego artysty równie wrażliwego nakolory, co Ruth Smith.W świecie światła i cienia potrafiła jak nikt inny intuicyjniewychwytywać najdrobniejsze niuanse [& ].Miała introwertyczną osobowość, była skrytai powściągliwa, prezentowała swoje prace z olbrzymią niechęcią.Jej artystyczny trudobjawiał się bolesnym dążeniem do perfekcji.Z powodu choroby oczu i grozby utraty wzrokuzmagała się z ciężką depresją, której najsilniejsze stadium przypadło na zimę 1957/1958.Bogaty dorobek malarski Ruth jest świadectwem bezkompromisowych poszukiwań,nierozerwalnie połączonych z krytycznym nastawieniem do efektów swej pracy.W 1954 roku Ruth Smith maluje serię obrazów W Nes, przedstawiającą osadę naprzedmieściach rodzinnego V�gur.Na jednym z płócien widać kawałek brzegu i potarganyocean domknięty oliwkowymi górami.26 maja 1958 roku Ruth kąpie się w miejscu z obrazu.Zna je doskonale dziesiątki razyurządzała tu pikniki z mężem i dziećmi.Tym razem jest sama.Wstaje wcześnie rano, byskorzystać z bezdeszczowego poranka.Tonie.Kilka lat pózniej poeta Karsten Hoydal wspomni ten dzień w wierszu Do Ruth, pisząco nagle utraconym błękicie i życiu, które rozsypało się jak popiół.***Chciałbym poznać losy mężczyzny z książeczką psalmów w kieszeni sfatygowanejmarynarki, który pewnego kwietniowego ranka pomagał zacumować prom w porcie naNólsoy.Stał akurat na nabrzeżu, kiedy szyper krzyknął do niego, by złapał linę.Facetowi nietrzeba było dwa razy powtarzać.Nie wyjmując papierosa z ust, zaplątał gruby hol wokółbetonowego pierścienia, jakby wiązał sznurówkę w swoim wypastowanym pantoflu.Mógłmieć jakieś pięćdziesiąt lat i nietypowe imię: Ró�bjartur, F�lgeir lub V�ggr�mur.Do mszyzostało jeszcze trochę czasu, więc wstąpił na przystań, zobaczyć, kogo niesie z Tórshavn.Zapewne był rybakiem lub farmerem, choć gdyby zagłębić się w jego życiorys, to okazałby siętakże pilotem helikoptera, inżynierem budowlanym albo lokalnym muzykiem.Gdy kilka godzin pózniej opuszczałem wyspę, rozmawiał z kobietą czekającą na promw drzwiach blaszanego kontenera [ Pobierz całość w formacie PDF ]

download * ebook * pdf * do ÂściÂągnięcia * pobieranie

Tematy