[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Baczyński zaczął pisać w połowie lat trzydziestych, jego pierwszy wiersz po-chodzi z 1936 roku.Przed rokiem 1939 nie ogłosił on żadnego utworu, chociaż,jak świadczą o tym zachowane w rękopisach dwa uporządkowane zbiory gimna-zjalnych wierszy, debiutować pragnął.Po roku 1939, za życia poety, wyszły wWarszawie, pod pseudonimem Jan Bugaj, takie publikacje poetyckie jak: Za-mknięty echem (1940), Dwie miłości (1940), Wiersze wybrane (1942), Arkusz po-etycki nr 1 (1944).Wiersze Baczyńskiego ukazały się w tym okresie w dwóchważnych, również wydanych konspiracyjnie antologiach.W Pieśni Niepodległej.Poezja polska czasów wojny (1942) oraz w Słowie Prawdziwym (1942, 1943).Pierwszym wydanym pośmiertnie zbiorem poezji K.K.Baczyńskiego był Zpiew zpożogi z 1947 roku, a cała jego twórczość zaczęła być przypominana od 1961roku, głównie dzięki opracowaniom i wyborom Kazimierza Wyki, który odegrałolbrzymią rolę w przyswajaniu poezji Baczyńskiego polskiej literaturze.Autor Pokolenia był, według określenia Jerzego Kwiatkowskiego, poetą Apo-kalipsy spełnionej.Podobnie jak równy mu talentem, lecz pozostający przez dłu-gie lata w cieniu swojego wielkiego rywala, Tadeusz Gajcy.Obydwaj odwoływalisię do antycypacyjnego katastrofizmu II Awangardy lat trzydziestych, zapowia-dającego II wojnę światową w specyficznej poetyce, która w historii polskiej lite-ratury współczesnej pełni do dzisiaj rolę signum temporis.Odwoływał się więcBaczyński, szczególnie do 1941 roku, do śpiewności i mitotwórstwa Józefa Cze-chowicza.Do jego płynności, emocjonalności, nakładających się na siebie wza-jemnie skojarzeń.Połączenie pierwiastka wizualnego, fizycznego konkretu zpierwiastkiem intelektualnym, szeroka poetycka fraza z wyczuwalnym pulsemHistorii spokrewniła z kolei Baczyńskiego z liryką Czesława Miłosza.Spośródinnych patronów tej poezji, pochodzących nie tylko z grona wileńskich katastrofi-stów, należałoby jeszcze wymienić Władysława Sebyłę, Józefa Aobodowskiego,Jerzego Zagórskiego i Aleksandra Rymkiewicza.To ze spadku po tej poetycewywodzi się widoczny w poezji autora Z lasu szczególnego rodzaju stop liryzmuz konkretem społecznym i historycznym, uzyskującym w takiej perspektywie do-datkowe, chciałoby się ostrożnie powiedzieć, metafizyczne znaczenie.Dzieje sięto w ramach niezwykle plastycznego, bogatego obrazowania, nie wykazującegojednakże, co bardzo ciekawe, prawie żadnych związków z tradycją I Awangardykrakowskiej.Ani tu śladu racjonalnego, poetyckiego konstruktywizmu JulianaPrzybosia na przykład.Poetycki pejzaż Baczyńskiego jest zawsze w mniejszymczy większym stopniu odrealniony, wieszczy zagładę miasta, masy, maszyny", anie ich rozrost i chwałę.To nie świt nowej cywilizacji, lecz spełniające się brze-mię kataklicznych nocy".Liryka autora Z szopką była bowiem poezją katastro-ficznego kresu".Jej wewnętrzne skontrastowanie, miękkość poetyckiego idio-212 mu", odwołanie się do symboliki akwatycznej, a z drugiej strony do symbolikiognia podporządkowane zostało temu właśnie rodzajowi naczelnej, nie tylko po-etyckiej, idei.Podobnie jak i ukazanie świata natury, obojętnego w zasadzie wo-bec ludzkiej tragedii, będącego niemym świadkiem dramatu, a czasem, w intencjipoety, ilustracją wewnętrznych zmagań jednostki.To trop wybitnie romantyczny,którego ilustracją mógłby być także sposób uruchamiania" przez Baczyńskiegożywiołów poetyckiej wyobrazni: jej przemienność", przeplatanie się wzajemneskontrastowanych pod względem aury emocjonalnej i znaczeniowej obrazów, ichzróżnicowana kolorystyka i kosmogoniczna skala.To również przeważająca wwiększości utworów obecność tradycyjnego podmiotu i bohatera lirycznego, cha-rakterystycznych dla liryki konfesyjnej.Poezja Baczyńskiego przechodziła przez kilka faz rozwojowych, z którychnajwcześniejsza przypadła na okres przed 1939 rokiem i dokumentowana jestprzez teksty zaliczane nie tylko przez samego poetę, ale także i przez krytykę, dojuweniliów.Pierwszych dziesięć utworów niniejszego wyboru poświadcza fakt,że już w tych najwcześniejszych wierszach Baczyńskiego pojawiły się motywy,tematy, rodzaje metaforyki, konsekwentnie rozwijane i pogłębiane w ciągu dalszejtwórczości.Był to ów Czechowiczowski typ liryzmu, Miłoszowskie zauroczeniehistorią, ślady ekspresjonizmu w Linczu, Ars poetica, w Chrystusie, szczególnyimpresjonizm Piosenki i Piosenki księżyca.To, można powiedzieć, Baczyński wpigułce", który pełnię samoświadomości osiągnie w drugiej fazie twórczości,szczególnie od jesieni 1941 roku.Pojawia się wtedy w jego liryce charakterystyczny typ historiozofii poświad-czony takimi tekstami jak na przykład Historia, Pokolenie ( Do palców przymar-zły struny.").Poeta utrwala zjawisko wojny totalnej oraz fakt jej zaistnienia za-równo w aktualnie przeżywanej przez niego historii, jak i w historii w ogóle.Bohater liryczny Baczyńskiego dochodzi do wniosku, że prawa historii i egzy-stencja człowieka w historii zawsze były i pozostaną identyczne.Literacki kata-strofizm pierwszej fazy przerodził się w ten sposób w porażenie okupacyjne",wyrażające się najpełniej w kategoriach katastrofizmu historiozoficznego", ob-róconego raczej ku przeszłości, i katastrofizmu generacyjnego", nakierowanegona przyszłość Ballada zimowa.Młodość, Ten czas.Katastrofizm ten w obydwuodmianach nie miał prawie nic wspólnego z antycypacyjnym katastrofizmem IIAwangardy.Rozumiany jako nauka historii oznaczał on odrzucenie skargi na ja-kiś szczególnie dotkliwy los naznaczony pokoleniu Baczyńskiego.Przyjęcie wzamian postawy stoickiej, zgodę, przyzwolenie na indywidualne i zbiorowe dzie-je, co tym bardziej uwydatniało tragizm generacji poety, wyrażony został najpeł-niej w puencie Pokolenia z 1943 roku:czy nam postawią, z litości chociaż,nad grobem krzyż.Towarzyszył temu równoczesny zwrot w poezji Baczyńskiego i jego rówieśni-ków do patetycznego wizjonerstwa poezji Juliusza Słowackiego oraz do etyki,historiozofii i moralistyki liryki Cypriana Kamila Norwida.Od pierwszego z nichzaczerpnął autor Zpiewu z pożogi płynność, miękkość nadrealizującej metafory, aod Norwida skłonność do intelektualnego skrótu, językowej dyscypliny wiersza.213 Zmianie uległa semantyka tekstów Baczyńskiego z tego okresu.Pojawiły się wnich takie słowa-klucze, jak na przykład dłuto", ciało", rzezba", rzezbić", po-wracające z wielką częstotliwością i nasycone konkretnymi znaczeniami, odno-szącymi się do losu jednostki i do natury historii
[ Pobierz całość w formacie PDF ]